Protetyka

Leczenie protetyczne

Istota leczenia Protetycznego:

Leczenie protetyczne pozwala na odtworzenie braku utraconych zębów lub

znacznie zniszczonych struktur zęba. Pozwala to na uzyskanie zbliżonych do fizjologicznych warunków zgryzowych i zapobiega zmianom, które następują w wyniku utraty zębów lub minimalizuje ich następstwa. Procedury te mają na celu odtworzenie zarówno funkcji, jak i estetyki uzębienia. Utracone struktury mogą być odbudowane przy użyciu: koron, licówek, wkładów koronowo – korzeniowych, uzupełnień protetycznych opartych na implantach, mostów (są to uzupełnienia stałe) oraz protez zębowych (są to uzupełnienia ruchome) lub protez kombinowanych (protezy ruchome połączone z uzupełnieniami stałymi za pomocą zasuw, zatrzasków, rygli lub koron teleskopowych). Uzupełnienia stałe są trwale zamocowane w jamie ustnej Pacjenta, natomiast uzupełnienia ruchome powinny być wyjmowane przez Pacjenta w celu wykonania zabiegów higienicznych oraz na czas nocnego odpoczynku (jeżeli lekarz tak zaleci).

Zaniechanie leczenia protetycznego ma wiele negatywnych skutków. Między innymi brak protetycznego odtworzenia usuniętego zęba powoduje pochylenie się zębów, które otaczają lukę. Skutkiem tego jest zmiana osi obciążenia pochylonego zęba, co powoduje jego przeciążenie, utrudnia zabiegi higieniczne oraz lokalnie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby przyzębia. Natomiast ząb znajdujący się nad lub pod luką (czyli ząb przeciwstawny) ulega biernemu wyrzynaniu, dążąc do kontaktu z zębem, którego już nie ma. Powoduje to obnażenie jego korzenia i często jego nadwrażliwość, zaburzenia zgryzowe, utrudnia późniejsze leczenie protetyczne oraz zwiększa ryzyko utraty tego zęba. Obecność braków zębowych powoduje nierównomierny rozkład sił generowanych w czasie żucia – przeciążenie istniejącego jeszcze uzębienia. Objawami przeciążenia mogą być pęknięcia koron lub korzeni, rozchwianie zębów, recesje dziąseł oraz dolegliwości ze strony stawu skroniowo-żuchwowego. Zaniechanie leczenia protetycznego może wiązać się z trwałą zmianą wyglądu estetycznego dolnego odcinka twarzy– zaburzenie proporcji twarzy, pogłębienie bruzdy nosowo – wargowej oraz bruzdy bródkowo – wargowej oraz ze zmianami strukturalnymi stawu skroniowo-żuchwowego. Wieloletnie zaniechanie wykonania odbudowy protetycznej braków zębowych utrudnia (a czasem wręcz uniemożliwia) uzyskanie zadowalających efektów estetycznych i funkcjonalnych, gdy to leczenie zostanie w końcu podjęte. Wiąże się to też z trudniejszym i dłuższym okresem adaptacji do nowych uzupełnień protetycznych. Co więcej zbyt długie odroczenie w czasie odtworzenia braków zębowych może skutkować większym ryzykiem powikłań przyszłego leczenia protetycznego oraz często wymaga dodatkowych specjalistycznych i bardziej kosztownych zabiegów stomatologicznych.

Przygotowanie do leczenia protetycznego:

Postawą jest wstępne badanie oraz leczenie zachowanego pozostałego uzębienia. Samo przygotowanie polega na:

• Wykonaniu badania przedmiotowego i podmiotowego Pacjenta;
• Kontrolnym badaniu radiologicznym (w skomplikowanych przypadkach zalecane jest wykonanie tomografii komputerowej kości szczęk i żuchwy);
• Wykonaniu cyfrowego projektu uśmiechu zgodnego z fizjonomią Pacjenta;
• Usunięciu kamienia i złogów nazębnych oraz wprowadzeniu odpowiednich nawyków higienicznych, pozwalających na utrzymania higieny jamy ustnej Pacjenta na odpowiednim poziomie;
• Leczeniu próchnicy oraz chorób miazgi i tkanek okołowierzchołkowych (leczenie kanałowe);
• Usunięciu zębów niekwalifikujących się do leczenia;
• Szeroko pojętym przedprotetycznym leczeniu chirurgicznym (z wszczepieniem implantów włącznie);
• Leczeniu ortodontycznym;
• Wybieleniu zębów (na życzenie Pacjenta).

Rodzaje uzupełnień protetycznych:

• Wkłady (tzw. inlay),
• Nakłady (tzw. onlay/overlay),
• Endokorony

Są to uzupełnienia protetyczne uzupełniające brakujące tkanki twarde zębów bocznych żywych lub po leczeniu kanałowym. Są wykorzystywane głównie w przypadku znacznej destrukcji korony zęba. Mogą one być wykonane z kompozytu lub ceramiki. Najpierw ząb jest maksymalnie oszczędnie oszlifowany, następnie wykonywany jest wycisk. W pracowni protetycznej, na modelu technik wykonuje uzupełnienie, które następnie jest cementowane do pozostałych tkanek zęba. Między wizytami ząb jest tymczasowo zabezpieczony.

• Korony protetyczne

Odbudowują utracone tkanki twarde zęba, a ich  wykonanie wiąże się z oszlifowaniem zęba – zostanie on pomniejszony o grubość, jaką będzie zajmowała przyszła. Dzięki najnowszym technikom i materiałom możliwe jest maksymalnie oszczędne oszlifowanie zęba metodą bezstopniową. Dzięki temu, w najważniejszym z punktu widzenia biomechaniki miejscu, ząb zostaje w najmniejszym stopniu zredukowany, a to z kolei wydłuża jego żywotność. Po oszlifowaniu zęba pobierany jest wycisk oraz dobierany jest kolor przyszłej korony. Następnie w laboratorium protetycznym technik wykonuje koronę na specjalnie przygotowanym do tego modelu. Do czasu zacementowania korony ostatecznej ząb zostaje zaopatrzony koroną tymczasową.

Kiedyś najbardziej popularne były korony porcelanowe na podbudowie metalowej (porcelana jest napalana na metalową czapeczkę). Jednak są one sukcesywnie wypierane przez w pełni kosmetyczne korony pełnoceramiczne czy na podbudowie z tlenku cyrkonu. Dzięki temu, że transmisja światła przez nie jest niemal taka, jak przez prawdziwe zęby, wyglądają bardzo naturalnie. Idealnie dopasowane są do tkanek zęba i nie powodują podrażnień czy reakcji alergicznych. Są również bardzo trwałe i z czasem nie zmieniają swojego koloru, a materiał, z którego są wykonane, jest wytrzymały i odporny na fizjologiczne siły wyzwalane w trackie żucia.

• Wkłady koronowo– korzeniowe

Wykonanie wkładu koronowo- korzeniowego zalecane jest w przypadku znacznego zniszczenia naddziąsłowego zrębu zęba i konieczności wykonania korony protetycznej. Niezbędne do tego jest przeprowadzenie wcześniej poprawnego leczenia kanałowego. Część materiału wypełniającego kanał zostanie usunięta i zastąpi ją struktura wkładu, na bazie którego zostanie odbudowany również naddziąsłowy zrąb korony zęba. Zależnie od ilości pozostałych tkanek zęba, wkład koronowo – korzeniowy może być zacementowany w kanale na tej samej wizycie lub też konieczne będzie pobranie wycisku, a wkład wykonany będzie w laboratorium protetycznym (wkład koronowo – korzeniowy indywidualny z metalu szlachetnego lub nieszlachetnego) i zostanie zacementowany w kanale na kolejnej wizycie. Wkłady koronowo – korzeniowe z metalu szlachetnego (stop złota) są lepsze, ponieważ mają działanie przeciwbakteryjne oraz optymalnie rozkładają siły żucia na tkanki korzenia (mniejsze ryzyko pęknięcia korzenia), są one jednak droższe od wkładów indywidualnych na bazie metali nieszlachetnych. Po wykonaniu wkładu koronowo– korzeniowego przystępuje się do wykonania korony protetycznej lub mostu.

• Licówki

To wysokoestetyczne  uzupełnienia, mocowane do zębów na ich powierzchniach wargowych lub policzkowych w postaci cienkich nakładek porcelanowych. Pozwalają na estetyczną korektę niedoskonałości zębów, tj.: zmianę kształtu zęba poprzez jego wydłużenie lub/i poszerzenie, odbudowę częściowo zniszczonego zęba, korektę położenia zęba w łuku (w przypadku niewielkich nieprawidłowości w postaci wychylenia lub rotacji zęba), zamknięcie szpar między zębami, a także – do pewnego stopnia – zmianę koloru zęba. Wykonanie licówek zwykle wiąże się z koniecznością nieznacznego oszlifowania zewnętrznej powierzchni korony zęba na grubość licówki (jest to szlifowanie w zakresie grubości szkliwa, ok. 0,5-0,8 mm, czyli znacznie mniej niż w przypadku koron). Czasami, przy odpowiednich warunkach, można wykonać licówki praktycznie bez preparacji tkanek twardych zęba. Licówki charakteryzują się wyjątkową szczelnością i trwałością. Są one korzystne pod względem biologicznym, ponieważ w przypadku porcelany obserwuje się mniejsze osadzanie płytki nazębnej. Zachowują stabilność koloru, a dzięki temu, że nie mają podbudowy metalowej, odbijanie i gra światła są podobne jak we własnym zębie, co nadaje im bardzo naturalny wygląd. Przeciwskazaniem do wykonania licówek są obecne u pacjenta nieleczone dysfunkcje, znacznie zniszczona korona zęba, zbytnie przebarwienie tkanek zęba czy  zła higiena jamy ustnej pacjenta.

• Mosty protetyczne

Wykonuje się je celem odbudowy braku utraconego zęba lub zębów. Sztuczna korona brakującego zęba dowieszona jest pomiędzy zębami własnymi Pacjenta, ograniczającymi lukę zębową. Zęby te – tzw. filary, wymagają oszlifowania – czyli przygotowania do wykonania koron protetycznych, a w sporadycznych przypadkach również przeprowadzenia leczenia kanałowego i wykonania wkładów koronowo – korzeniowych. Zasadniczym minusem mostów protetycznych jest ogromna strata biologiczna, w postaci nieodwracalnej utraty tkanek zębów filarowych (konieczność oszlifowania), a nie raz również utrata żywotności tych zębów (konieczność leczenia kanałowego). Co więcej, zęby filarowe w momencie zacementowania mostu zostają obciążone większymi siłami żucia (przejmują teraz siły działające na przęsło mostu), a także, ze względu na zblokowaną konstrukcję odbudowy, znacznie utrudnione jest oczyszczanie powierzchni międzyzębowych (ryzyko próchnicy wtórnej zębów filarowych). Z tych ważnych względów, w dobie rozwiniętej implantologii, mosty stają się obecnie opcją drugorzędową w stosunku do uzupełnienia braków zębowych koronami na implantach.

• Mosty adhezyjne

W celu uniknięcia szlifowania często zdrowych zębów, sąsiadujących z luką zębową, w przypadku pojedynczych braków zębowych – szczególnie w odcinku przednim, można zastosować system mostów adhezyjnych. Są one przytwierdzane przy użyciu materiału kompozytowego do powierzchni językowych (wewnętrznych) i stycznych zębów sąsiadujących z luką. Jednak most adhezyjny nie jest tak długotrwały, jak konwencjonalny most i przy niekorzystnych warunkach zgryzowych może ulec odklejeniu lub odłamaniu.

Przy wykorzystaniu tego rozwiązania szczególnie ważne jest też zachowanie bardzo dobrej higieny przy zębach bezpośrednio przylegających do mostu adhezyjnego, aby zapobiec powstaniu próchnicy wtórnej. Ze względu na mniejszą trwałość tego typu rozwiązań są one często wykonywane na krótszy okres czasu (np. u młodocianych pacjentów, u których nie można jeszcze wszczepić implantu do czasu zakończenia wzrostu kości szczęk lub żuchwy lub u dorosłych na czas wgajania się implantu).

• Implanty zębowe

To najczęściej tytanowe śruby zastępujące korzeń brakującego zęba, które są wprowadzane bezpośrednio w kość wyrostka zębodołowego. W przypadku niewystarczającej ilości kości do wprowadzenia implantu, konieczne są zabiegi regeneracyjne kości przeprowadzane przez chirurga. Górna część implantu widoczna w dziąśle (tzw. platforma) stanowi podstawę nośną dla uzupełnienia protetycznego stałego (korona lub most) lub jest zaczepem dla uzupełnienia ruchomego, które pozwalają na odtworzenie braków zębowych. Leczenie implantoprotetyczne jest skomplikowane i długotrwałe, ponieważ wprowadzone implanty muszą ulec integracji z kością, aby móc być obciążanym nadbudową protetyczną. Proces ten wymaga czasu  – zakładany margines czasowy to min. 3 m-ce, jednak zwykle jest to 6-8 m-cy).

• Protezy

Są to uzupełnienia ruchome – wyjmowane z jamy ustnej. W zależności od liczby brakujących zębów wyróżniamy protezy całkowite (kiedy Pacjent nie ma żadnych własnych zębów) lub częściowe (kiedy zachowana jest część uzębienia). W zależności od wskazań leczniczych i sugestii Pacjenta proteza może być wykonana z różnych materiałów: akrylu, metalu i akrylu, acetalu, nylonu lub acronu. Proteza może utrzymywać się na podłożu jedynie poprzez kontakt z błoną śluzową (tzw. proteza osiadająca) lub z wykorzystać zachowane zęby – przenosząc na nie część działających sił zgryzowych (co jest zasadniczą zaletą tego typu protez) – proteza szkieletowa. Niezależnie od typu protezy ich wykonanie wymaga kilku wizyt. Po oddaniu gotowej protezy mogą wystąpić przejściowe dolegliwości bólowe i dyskomfort, które ustępują pod wpływem korekt wykonanych przez lekarza na wizytach kontrolnych oraz naturalnego procesu adaptacji.

Odbudowa startych zębów/rekonstrukcja zwarcia

Jednym z ważniejszych czynników zachowania zdrowego uzębienia jest prawidłowa relacja zwarciowa między dolnymi a górnymi zębami. Prawidłowa okluzja jest uzależniona od bardzo wielu współgrających ze sobą elementów narządu żucia, m.in. położenia względem siebie zębów, stanu przyzębia, budowy i funkcjonowania stawów skroniowo-żuchwowych oraz pracy mięśni poruszających żuchwą. Główną przyczyną rekonstrukcji startych zębów, a więc i okluzji, są nieprawidłowości w funkcjonowaniu jednego bądź kilku z wyżej wymienionych składowych, które prowadzą do dysfunkcji lub nasilenia obecnych już parafunkcji narządu żucia. Do ich objawów należą:

• patologiczne starcie zębów,
• nadmierne napięcie oraz bolesność mięśni uczestniczących w żuciu,
• bóle stawów skroniowo-żuchwowych (przeskakiwanie, ograniczenie w ruchomości),
• pęknięcia zębów, mechaniczne uszkodzenia obecnych uzupełnień kompozytowych i ceramicznych,
• zaciskanie i zgrzytanie zębami,
• napięciowe bóle głowy oraz uczucie zmęczenia,
• urazy zgryzowe powodujące zwiększoną ruchomość zębów i ich przemieszczanie się.

Celem rekonstrukcji zwarcia jest przywrócenie prawidłowego kształtu zębów, które zostały starte i zniszczone, jednocześnie zapewniając Pacjentowi nowy piękny uśmiech i komfort żucia. Dzięki prawidłowej odbudowie bryły zęba jesteśmy w stanie stworzyć nowe kontakty zwarciowe między zębami przeciwstawnymi i zapewnić optymalne funkcjonowanie narządu żucia. Takie leczenie to najczęściej długotrwała praca, wymagająca współpracy specjalistów z zakresu wielu dziedzin stomatologii, tj. protetyka, ortodonty, chirurga czy technika dentystycznego, a czasami nawet potrzebna jest pomoc fizjoterapeuty – wszystko w zależności od indywidualnych potrzeb i oczekiwań Pacjenta. Ważnym aspektem przy planowaniu rekonstrukcji zwarcia jest przede wszystkim wykonanie odpowiedniej i bardzo dokładnej diagnostyki a więc przeprowadzenie z pacjentem skrupulatnego wywiadu ogólnego i stomatologicznego, szczegółowe badanie jamy ustnej i stanu uzębienia, wykonanie tomografii komputerowej, badanie mięśni żucia i stawów skroniowo – żuchwowych, wykonanie serii zdjęć twarzy oraz uzębienia. Po zebraniu wszystkich tych informacji zespół lekarzy ustala indywidualny i kompleksowy plan leczenia dla pacjenta, który następnie krok po kroku realizujemy.

O czym trzeba pamiętać przy leczeniu protetycznym?

Leczenie protetyczne wymaga zwykle wielu wizyt, często dokonywane są różne korekty, celem idealnego dopasowania uzupełnienia.

W okresie adaptacji do nowego uzupełnienia protetycznego mogą wystąpić przejściowe dolegliwości bólowe jamy ustnej i głowy i dyskomfort Pacjenta, np. podczas mówienia i jedzenia. Na szczęście jest to etap przejściowy ale może trwać nawet do kilku tygodni.

Zdarza się, że mimo prawidłowego wykonania protezy, organizm Pacjenta jej nie toleruje i Pacjent nie potrafi się do niej zaadaptować, koniecznym jest wtedy zastosowanie innych metod leczniczych.

W trakcie leczenia może wystąpić ból zęba i/lub tkanek otaczających oraz głowy, złe samopoczucie, dyskomfort i stres spowodowany bólem, konieczność przyjmowania leków.

Wiele stanów chorobowych jak i przyjmowanych leków może wpłynąć na przebieg leczenia protetycznego. Z tego powodu przed podjęcia leczenia konieczne jest szczegółowe poinformowanie lekarza o swoim stanie zdrowia.